Claire Verkoyen zet historische motieven in een eigentijds licht

 

[tekst Piet Augustijn]

Het werk van Claire Verkoyen (1959) wordt gekenmerkt door een sobere vorm – veelal cilindervormige kommen van gegoten porselein in diverse afmetingen – in combinatie met complexe gezeefdrukte en digitaal geprinte decoraties die op de computer zijn ontworpen. De sterk gelaagde voorstellingen refereren aan levensvormen uit de planten- en dierenwereld, gevisualiseerde chemische processen, de moleculaire wereld en organische semi-menselijke levensvormen die soms erotische associaties oproepen. De aandacht voor details maakt de concentratie waarmee deze tekeningen gemaakt worden voelbaar; een goede beheersing van de zeer ambachtelijke keramische technieken (“De techniek is het voertuig voor wat je wilt uitdrukken…”) is daarbij een vereiste. De met behulp van een computerprogramma ontworpen decoratieve elementen sluiten nauw aan op de perfectie en schoonheid van de bone china porseleinhuid. Bovendien is de huid van de objecten doorschijnend, waardoor het ijle karakter van de decoraties wordt versterkt. Claire Verkoyen gunt de kijker met haar voorstellingen een blik in een bijna hallucinerend, gelaagd gebied met zowel herkenbare als onherkenbare elementen die de alledaagse waarneming te boven gaan.
“Een mug vliegt met zijn ragdunne vleugeltjes over het oppervlak van een ivoorwitte porseleinen container. Hij lijkt ontsnapt uit het cartouche dat een ongebruikelijk doorkijkje
biedt: tropische bloemen, in het klassieke bietenrode glazuur, die zo overvloedig bloeien dat hun uitlopers de elegante omlijsting dreigen te overwoekeren, terwijl een piepklein krekeltje als enige ooggetuige de ongebreidelde groei aanschouwt. Claire Verkoyen heeft met veel humor de historische natuurmotieven van het Hollands Porselein in een ander licht gezet”, schreef Anne Berk in Kunstbeeld (10/2007) over het werk van Claire Verkoyen in de tentoonstelling Pretty Dutch in Keramiekmuseum Princessehof in Leeuwarden (2007). “Het werk dat ik voor Pretty Dutch heb gemaakt is een belangrijke stap in mijn ontwikkeling geweest”, zegt Claire Verkoyen. “Gefascineerd door het oude porselein, heb ik het keramiekmuseum bij Pont de Sèvres (Parijs) en diverse musea in Limoges bezocht. Deze confrontatie met het klassieke porselein is leerzaam en inspirerend gebleken. De manier waarop de decors op de met bladerranken omgeven sierlijsten zijn aangebracht en de onderverdeling van de ornamenten op een ronde vorm in diverse vlakken en achtergronden, waarbij de restruimte ook weer vorm wordt, heeft mijn recente werk sterk beïnvloed. Voor Pretty Dutch heb ik een serie emmervormen gegoten in bone china porselein. In tegenstelling tot het werk uit voorgaande jaren, waarbij ik de tekeningen juist als een doorlopende ‘loop’ op het porseleinvlak liet rondlopen, nemen de decoraties op de emmervormen op een heel  andere manier de ruimte van het object in. In navolging van het oude porselein heb ik gewerkt met sierlijsten, waarvan de bladversieringen op de computer zijn getekend en daarna gezeefdrukt. De foto’s binnen de lijsten zijn digitaal geprint, een techniek die ongekende mogelijkheden biedt wat betreft verfijning en detail. Met behulp van deze zeefdrukken en digitale prints worden er op ieder object fijnzinnige composities gemaakt.”
“Zoals ook in mijn oudere werk is hier gevarieerd op thema’s uit de natuur- en de plantenwereld, waarbij ik vooral met zelf gefotografeerde en gemanipuleerde foto’s heb gewerkt. Geprobeerd is de geëxalteerde vormgevings- en versierdrift uit het 18e eeuwse porselein aan een eigen idioom te binden, door overdrijving deze stijlvorm te benadrukken, maar ook de functie en verschijningsvorm van een versierrand te onderzoeken.
Het omzetten van het goedkope plastic materiaal van een simpel consumptieartikel als een emmer in een prestigieus en kwetsbaar materiaal als porselein, werkt relativerend en de tegenstelling met de traditioneel ogende voorstellingen wordt zo versterkt. Er is naar mijn idee een mooi evenwicht bereikt tussen het beeld van een functioneel gebruiksartikel en dat van een kostbaar en verfijnd object.”

Claire Verkoyen haalt haar illustraties uit boeken of van het internet, maar gebruikt ook zelf gemaakte foto’s. Vrijwel zonder uitzondering worden die afbeeldingen bewerkt en geplaatst in landschappen die zijn gefotografeerd in de buurt van haar eigen huis in Frankrijk. “De oude meesterschilders waren aan allerlei voorschriften gebonden betreffende hun decoraties. Ze werkten vaak volgens vaststaande patronen en voorbeelden, die afkomstig waren uit atlassen van botanica, behangontwerpen en schilderijen. In tegenstelling hiermee kon ik me elke vrijheid permitteren. In plaats van het afbeelden van portretten van de koning of zijn maîtresses koos ik voor het afbeelden van portretten van dieren. Bij hen speelt het ego geen rol, hun functioneren wordt slechts door instincten gestuurd, wat ze een eenvoudige uitstraling van rust en eigenheid geeft. Door het dier in een landschap te plaatsen, functioneert het kader als een doorkijk en suggereer je diepte. Tegelijkertijd breng ik het dier naar de voorgrond door het met de voeten op de sierlijst te laten staan. Zo stapt het uit het landschap en wordt het deel van het oppervlak van de hele emmer. Er ontstaat een spel met een paard dat je aankijkt, buiten het kader naar je toe loopt en (op de ander kant van de emmer) weer van je af, terwijl hij je, omkijkend, uitnodigt mee te gaan. Daarnaast werd het kader, de sierlijst zelf, op een ongebruikelijke manier aangepast, waarbij een deel ‘gemoderniseerd’ werd, de ‘romantische’ ranken vervangen door strakkere lijnen. Bij een serie kleinere Buckets heb ik de dierportretten geïsoleerd binnen een gouden achtergrond, in een verwijzing naar religieuze iconen. “

Omdat Claire Verkoyen graag een uitgebreider ‘verhaal’ op haar objecten kwijt wil, experimenteert ze met grote Chinese vazen en heeft ze een reisbeurs aangevraagd voor een verblijf in de porseleinstad Jinghdezhen, waar geroutineerde ambachtslui de handigheid en knowhow van duizend jaar ervaring hebben om zeer grote objecten in porselein te draaien. “Hier zou ik mijn eigen vormen kunnen laten vervaardigen in afmetingen die in Nederland niet te realiseren zijn en kennis kunnen opdoen over het Chinese productieproces”, zegt ze over haar aanvraag. “In Nederland breng ik dan de decoraties aan. Een voorbeeld heb ik al uitgewerkt. Ik wil graag enkele weken een studio huren en mijn ontwerpen laten draaien.

Claire Verkoyen (Willemstad, 1959). Université de Paris VIII (Arts Plastiques, 1977-1980), Academie voor Beeldende Kunsten St. Joost Breda (Afdeling Keramiek, 1980-1984), werkperiode EKWC (porselein), Grafisch Atelier ’s-Hertogenbosch (zeefdrukken). Woont en werkt in Amsterdam. www.claireverkoyen.com